Gewoontereacties: waarom je doet wat je doet.

Deze week wil ik een geweldig stuk met jullie delen. Een stuk dat zo allesomvattend en treffend is, waardoor je eindelijk begrijpt waarom je (soms al jaren) vastzit in een situatie die heel veilig is, maar waarvan je diep in je hart weet dat je er ongelukkig van wordt. Het stuk is overgenomen uit het boek ACT your way en geschreven door Denise Matthijssen, Els de Rooij en Denise Bodden, dus alle credits zijn voor hen??

Deze drie professionals hebben de methode ACT (Acceptance and Commitment Therapy) waarmee ik al jaren werk, uitgewerkt voor jongeren. Ik ben helemaal fan! Dus lees mee en leer jezelf (nog beter) begrijpen. Het stuk is geschreven voor jongeren, maar lees als volwassene zeker verder. De voorbeelden kun je veranderen en invullen met jouw gewoontereacties.

Wat zijn gewoontereacties?
Gewoontereacties zijn vaste manieren van reageren. Je doet de dingen op de automatische piloot. Je kan hierbij denken aan fietsen terwijl je muziek luistert of eten terwijl je in gedachten ergens anders mee bezig bent. Dat zijn gewoontes waarvan de gevolgen meestal niet ‘dramatisch’ zijn. Maar er zijn ook gewoontereacties waarvan de gevolgen niet altijd even handig zijn. Bijvoorbeeld als je je vanuit onzekerheid en/of somberheid steeds terugtrekt en niet meer met vrienden afspreekt. Of als je vanuit een negatief zelfbeeld steeds minder gaat eten, afvalt, geen energie meer hebt en anderen zich voortdurend zorgen om je maken.

Hoe ontstaan gewoontereacties?
Situaties die je meemaakt, zorgen ervoor dat je gedachtes en gevoelens hebt. Door wat je in een situatie denkt en voelt, ga je reageren: jouw gedrag. Jouw gedrag heeft gevolgen voor de korte en langere termijn. Deze gevolgen kunnen ook weer leiden tot nieuwe situaties.

Copingstijlen
In stressvolle of uitdagende situaties zijn je gedachten en gevoelens vaak nogal heftig, waardoor ze vaak leiden tot andere reacties dan in situaties die relaxed zijn. We noemen de manieren waarop je omgaat met stressvolle of uitdagende situaties copingstijlen. Sommige copingstijlen zijn handig, omdat je daardoor op een handige manier met een situatie omgaat. Bijvoorbeeld als je hulp vraagt bij het plannen en organiseren van je schoolwerk als je weet dat je op ‘blijven zitten’ staat. Of als je het met een vriendin bespreekt als je thuis veel conflicten hebt en jij je daar erg verdrietig over voelt. Copingstijlen zijn onder andere:
actief aanpakken: hieronder vallen bijvoorbeeld steun of hulp zoeken, analyseren wat het probleem is, oplossingen bedenken en uitproberen;
vluchten: hieronder vallen vermijdende reacties als het opgeven, jezelf terugtrekken en/of klagen maar niets doen;
vechten: hieronder vallen strijdende reacties zoals sturend willen zijn, jezelf extreem hoge eisen opleggen (perfectionisme), dominant doen, bemoeizuchtig doen;
bevriezen: niets doen.

Meestal reageer je niet bewust. Je doet vooral wat je gewend bent. Bijvoorbeeld: iets voor je uitschuiven als bang bent dat het moeilijk is. Of je juist suf leren om er zeker van te zijn dat je echt alles kent. Of de hele dag alles op social media checken uit angst iets te missen en je de hele dag onrustig voelen en piekeren over wie, wat, waarvan vindt (Fear Of Missing Out, FOMO). Misschien herken je dit soort gewoontereacties ook wel?

Angst en onwerkzame gewoontereacties
Vaak speelt angst een rol bij onwerkzame gewoontereacties in je gedrag. Angst dat je het niet goed zal doen (faalangst), angst dat je niet goed genoeg bent in de ogen van anderen (angst voor teleurstelling of afkeuring) of de angst dat je flauw zal vallen. Angst houdt ons gericht op het verleden en maakt dat we ons zorgen maken over de toekomst (Nhat Hahn, 2015). Door vanuit angst op situaties te reageren raken we vaak energie kwijt en houden we minder energie over voor de dingen die we willen doen.
Meestal is het zo dat we vaker doen wat op de korte termijn een gunstig effect heeft. Bijvoorbeeld: als jij je rot voelt en je voelt je beter door series te kijken, dan doe je dat. Of: als je je gespannen voelt als je bij anderen bent, helpt het om veilig alleen thuis te blijven want dan heb je op korte termijn die spanning niet. Gewoontereacties gebruiken we omdat we het gewend zijn en meestal is dat omdat ze op de korte termijn een prettig effect hebben. Dit proces heet in de psychologie: bekrachtiging. Gedrag waardoor vervelende dingen verdwijnen (zoals jezelf pijn doen waardoor je spanning kwijtraakt) of iets doen waardoor je je vrolijk voelt (series kijken of iets anders wat je vrolijk maakt of ontspanning geeft), blijf je vaker doen omdat het gevolg ervan op de korte termijn prettig is. Dat korte termijn effect versterkt de kans dat je blijft doen wat je deed (zie de vicieuze cirkel hierboven).
Dit werkt bij alle mensen zo dus denk niet dat je raar bent! Iedereen laat zich leiden door de positieve effecten op de korte termijn. Daarom blijven mensen slechte gewoontereacties zoals teveel eten, drinken, gamen enzovoort vertonen omdat het op de korte termijn zo’n fijn effect heeft. Op de langere termijn raakt je echter steeds verder van jezelf verwijderd, met alle gevolgen van dien.

Hoe nu verder?
Herken je jezelf in dit stuk en merk je dat je vastloopt? Voel je je (faal)angstig, onzeker, down en heb je weinig energie en plezier (meer) in wat je doet? Onze trajecten voor jongeren worden volledig vergoed door alle Friese gemeenten, wanneer je een indicatie vanuit de gemeente hebt. Stuur me een appje of laat je telefoonnummer hier achter, dan neem ik contact met je op. Samen kunnen we namelijk veel bereiken. Zelfs als je denkt dat het aan jou ligt en het je vast niet gaat lukken. Vertrouw daar maar op.

Tot de volgende keer!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *